Τι είναι η Αβοκέτα;

Η Αβοκέτα είναι παρυδάτιο καλοβατικό πτηνό της οικογενείας των Ανωραμφιδών, που απαντά και στον ελλαδικό χώρο. Η επιστημονική ονομασία του είδους είναι Recurvirostra avosetta και δεν περιλαμβάνει υποείδη (μονοτυπικό).

Ο λατινικός όρος Recurvirostra για το γένος, προέρχεται από τα συνθετικά recurvare «λυγίζω, κάμπτω» + rostrum «ράμφος» και παραπέμπει στο χαρακτηριστικό κυρτωμένο ράμφος του πτηνού.

Η επιστημονική ονομασία avosetta «αβοκέτα» έχει βενετσιάνικη ρίζα και, εμφανίστηκε για πρώτη φορά στο έργο του Αλντροβάντι Ορνιθολογία (1603). Πιθανολογείται ότι η ονομασία σχετίζεται με την ιταλική λέξη avvocato (=δικηγόρος), για να υπενθυμίζει τη μαυρόασπρη «στολή» του πτηνού, όπως ήσαν ντυμένοι οι δικηγόροι της εποχής, αυτό όμως δεν έχει τεκμηριωθεί ικανοποιητικά.

Η αγγλική λέξη pied στη λαϊκή ονομασία του είδους (Pied avocet), έχει μεταμεσαιωνική προέλευση (1350-1400) και προέρχεται από τη λέξη pie, που σημαίνει «δίχρωμος» και, μάλιστα, «ασπρόμαυρος», συσχετιζόμενη απόλυτα με το φτέρωμα του πτηνού. Άλλωστε, το ίδιο συνθετικό υπάρχει και σε άλλες αγγλικές λέξεις με παρόμοια σημασία, όπως λ.χ. magpie (=καρακάξα) ή pied horse (=άλογο με κηλίδες).

Η λόγια ελληνική ονομασία του πτηνού ανώραμφος, παραπέμπει στο χαρακτηριστικό ράμφος του είδους, που «βλέπει» προς τα πάνω.

Γεωγραφική κατανομή

Το είδος εμφανίζει ευρύ φάσμα κατανομής στον Παλαιό Κόσμο (οικοζώνες: Παλαιαρκτική, Αφροτροπική, Ινδομαλαϊκή), με τα δυτικά όρια, στη μεν Ευρασία, στην περιοχή της Ιβηρικής, στη δε Αφρική, σε όλες τις παράκτιες περιοχές του Ατλαντικού, από το Μαρόκο μέρι τη Νοτια Αφρική. Τα ανατολικά όρια της επικράτειας εκτείνονται μέχρι τη Μογγολία και τη Σινική Θάλασσα. Προς βορράν, οι περιοχές εξάπλωσης αρχίζουν από τη νότια Σκανδιναβία και τη νότια Σιβηρία.

Περιοχές αναπαραγωγής

Στην Ευρώπη, η αβοκέτα είναι πουλί αναπαραγωγής στις ακτές του Ηνωμένου Βασιλείου, τη νότια Σουηδία, την Εσθονία, τη Δανία, τη Γερμανία, τη Γαλλία και την Πορτογαλία. Στην Ισπανία φωλιάζει τόσο στην ακτή και την ενδοχώρα. Είναι επίσης επιδημητική στη Σαρδηνία, την Ιταλία, την Ελλάδα, την Ουγγαρία, τη Ρουμανία και την Ουγγαρία. Στην Αυστρία παρατηρούνται στη λίμνη Νόιζιντλ (Neusiedl), όπου το 2004 μετρήθηκαν περισσότερα από 500 ενήλικα πουλιά, αλλά η επιτυχία αναπαραγωγής τους ήταν ανησυχητικά χαμηλή. Επίσης, το Δέλτα του Βόλγα είναι μία από τις μεγάλες ευρωπαϊκές περιοχές αναπαραγωγής της αβοκέτας.

Περιοχές διαχείμασης

Οι περιοχές διαχείμασης βρίσκονται νότια των περιοχών αναπαραγωγής, ανάλογα με το γεωγραφικό μήκος, αλλά η μεταναστευτική συμπεριφορά του πτηνού εξαρτάται άμεσα από τη βαρύτητα των καιρικών συνθηκών. Έτσι, τουλάχιστον στο βόρειο τμήμα των εδαφών αναπαραγωγής, οι αβοκέτες είναι μεταναστευτικές. Όμως, σε ήπιους χειμώνες, πολλές αβοκέτες, οι οποίες αναπαράγονται στη Βρετανία, τη Γαλλία και την Ολλανδία, παραμένουν στις περιοχές αναπαραγωγής τους και, ως εκ τούτου, πρέπει να θεωρηθούν ως επιδημητικά πτηνά. Επίσης, στον Όρμο Heligoland και το ολλανδικό Δέλτα του Ρήνου, όπου μεγάλα σμήνη καταφθάνουν στα μέσα Ιουλίου από τη Σουηδία, τη Δανία, τη Γερμανία και τις Κάτω Χώρες, παραμένουν εκεί για μικρό μέρος του χειμώνα.

Τα πουλιά αναπαραγωγής από τις ακτές της βορειοδυτικής Ευρώπης, μετά την ολοκλήρωση της περιόδου επώασης και της επακόλουθης διαδικασίας αλλαγής πτερώματος, τον Ιούλιο και τον Αύγουστο, στη συνέχεια κατά τον Οκτώβριο, ακολουθούν τις ακτές του Ατλαντικού, με νοτιοδυτική κατεύθυνση. Σημαντικές περιοχές διαχείμασης είναι οι πλούσιοι σε ιζήματα κόλποι και εκβολές ποταμών της Γαλλίας, της Πορτογαλίας και της Ισπανίας, πάνω στις ακτές του Ατλαντικού.

Επιπροσθέτως, παρά τις πολυάριθμες ανθρώπινες παρεμβάσεις, οι σχετικά φυσικές περιοχές και τα διάφορα ανθρωπογενή περιβάλλοντα όπως οι μικρές τεχνητές λίμνες με ψάρια και οι αλυκές, έχουν μεγάλη σημασία ως οικότοποι διαχείμασης. Ένα μέρος από τις αβοκέτες της ΒΔ Ευρώπης, διαχειμάζουν νοτιότερα κατά μήκος της αφρικανικής ακτής του Ατλαντικού.

Τα πουλιά αναπαραγωγής της Μεσογείου δείχνουν, εκτός από τις τοπικές μετακινήσεις και τη διερεύνηση των κατάλληλων βιοτόπων διαχείμασης, τάσεις παραμονής στην ίδια γενικότερη επικράτεια. Τα άτομα που φωλιάζουν στην Κ. και ΝΑ. Ευρώπη, κινούνται προς τα νοτιοανατολικά και νοτιοδυτικά, για να περάσουν το χειμώνα στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας, στη Μεσόγειο και τη βόρεια Αφρική. Μέρος αυτού του πληθυσμού μπορεί να διασχίσει τη Σαχάρα και να διαχειμάσει στο ανατολικό Σαχέλ του Σουδάν και του Τσαντ.

Λίγα είναι γνωστά για τις μετακινήσεις του πληθυσμού της κεντρικής Ασίας, αλλά οι περιοχές διαχείμασης βρίσκονται στον Περσικό Κόλπο, στα βορειοδυτικά της ινδικής υποηπείρου και στη ΝΑ. Κίνα. Τέλος, οι πληθυσμοί αναπαραγωγής στην Αφρική περνάνε την περίοδο ξηρασίας σε διάφορους παράκτιους οικοτόπους.

Μεταναστευτική συμπεριφορά

Η φθινοπωρινή αποδημία της αβοκέτας πραγματοποιείται από τον Αύγουστο μέχρι τον Οκτώβριο, ενώ η εαρινή αποδημία αρχίζει στα μέσα Μαρτίου και διαρκεί μέχρι τον Μάιο.

Τυχαίοι, περιπλανώμενοι επισκέπτες έχουν αναφερθεί μεταξύ άλλων από τη Φινλανδία, την Ισλανδία, τη Λεττονία, τη Β.Κορέα, τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, τη Λιβερία και τη Μαδαγασκάρη.^[8]

Στην Ελλάδα, η αβοκέτα απαντά, τόσο ως επιδημητικό αναπαραγόμενο είδος, όσο και ως σπάνιος χειμερινός επισκέπτης, με τους πληθυσμούς να αναμιγνύονται. Θεωρείται, ως εκ τούτου, μερικώς μεταναστευτικό πτηνό.^[9] Το φθινόπωρο, η αποδημία πραγματοποιείται στις αρχές Μαρτίου, αν και παρατηρούνται αναχωρούντες πληθυσμοί μέχρι τα τέλη Μαρτίου και τις αρχές Απριλίου. Από την Κρήτη αναφέρεται ως μεταναστευτικό πτηνό,^[10] ενώ από την Κύπρο, όχι πολύ συνηθισμένο διαβατικό είδος.^[11]