Το “πρόβλημα” με τα αδέσποτα ζώα στην Ελλάδα
Σεβασμός στα αδέσποτα ζώα
Κακοποιημένα και μόνα: Η σκληρή πραγματικότητα πίσω από τα αδέσποτα
Το φαινόμενο των αδέσποτων ζώων αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα κοινωνικά και περιβαλλοντικά προβλήματα στην Ελλάδα. Παρά τις προσπάθειες οργανώσεων και ευαισθητοποιημένων πολιτών, ο αριθμός των σκύλων και γατών που ζουν αβοήθητα και αδέσποτα στους δρόμους συνεχίζει να αυξάνεται. Η ύπαρξη αδέσποτων δεν επηρεάζει μόνο την ποιότητα ζωής των ίδιων των ζώων, αλλά επιφέρει και σοβαρές συνέπειες στη δημόσια υγεία, την ασφάλεια και την εικόνα της χώρας. Για να κατανοήσουμε την έκταση του προβλήματος, είναι απαραίτητο να εξετάσουμε τις βασικές αιτίες που το προκαλούν και τις επιπτώσεις του στην κοινωνία.
🔹 Αιτίες του προβλήματος
1. Έλλειψη υπεύθυνης ιδιοκτησίας
Η κυριότερη αιτία του προβλήματος είναι η απουσία υπεύθυνης στάσης από πολλούς ιδιοκτήτες ζώων. Πολλοί άνθρωποι υιοθετούν ένα ζώο χωρίς να έχουν επίγνωση των ευθυνών που συνεπάγεται αυτή η πράξη. Όταν προκύψουν δυσκολίες, όπως μετακόμιση ή οικονομική αδυναμία, προτιμούν να το εγκαταλείψουν. Επιπλέον, πολλοί ιδιοκτήτες δεν στειρώνουν τα ζώα τους, με αποτέλεσμα να πολλαπλασιάζονται ανεξέλεγκτα. Τα νεογέννητα καταλήγουν συχνά στο δρόμο, επιβαρύνοντας ακόμη περισσότερο την ήδη δύσκολη κατάσταση.
2. Ανεπαρκής εφαρμογή της νομοθεσίας
Παρά το γεγονός ότι η ελληνική νομοθεσία προστατεύει θεωρητικά τα ζώα, στην πράξη δεν εφαρμόζεται επαρκώς. Οι παραβάσεις, όπως η εγκατάλειψη ή η κακοποίηση ζώων, σπάνια τιμωρούνται. Η απουσία ουσιαστικών ελέγχων και ποινών δημιουργεί ένα αίσθημα ατιμωρησίας, ενισχύοντας την ανεύθυνη συμπεριφορά. Η έλλειψη πολιτικής βούλησης και συνεργασίας μεταξύ των αρμόδιων φορέων επιδεινώνει το πρόβλημα και αφήνει τα ζώα απροστάτευτα.
3. Ανεπαρκής κρατική και δημοτική μέριμνα
Η διαχείριση των αδέσποτων αποτελεί ευθύνη των δήμων, οι οποίοι όμως σε πολλές περιπτώσεις δεν διαθέτουν τις απαραίτητες υποδομές, όπως καταφύγια, ή προσωπικό για τη φροντίδα των ζώων. Επιπλέον, η χρηματοδότηση είναι περιορισμένη και τα υπάρχοντα προγράμματα στειρώσεων ή υιοθεσιών δεν επαρκούν. Χωρίς την υποστήριξη της τοπικής αυτοδιοίκησης και του κράτους, το πρόβλημα των αδέσποτων δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά.
4. Απουσία μαζικών στειρώσεων
Οι μαζικές στειρώσεις αποτελούν ένα βασικό εργαλείο πρόληψης του φαινομένου. Ωστόσο, στην Ελλάδα δεν εφαρμόζονται σε ικανοποιητικό βαθμό, κυρίως λόγω έλλειψης χρηματοδότησης και οργάνωσης. Οι φιλοζωικές οργανώσεις και οι εθελοντές καταβάλλουν προσπάθειες, αλλά δεν μπορούν να καλύψουν τις ανάγκες ολόκληρης της χώρας. Χωρίς μαζικά και συστηματικά προγράμματα στείρωσης, τα ζώα συνεχίζουν να αναπαράγονται ανεξέλεγκτα, διαιωνίζοντας το πρόβλημα.
5. Έλλειψη παιδείας και ενημέρωσης
Η έλλειψη φιλοζωικής παιδείας είναι επίσης καθοριστική. Πολλοί άνθρωποι αγνοούν τη σημασία της υπεύθυνης ιδιοκτησίας, της στείρωσης και του σεβασμού προς τα ζώα. Δεν υπάρχει επαρκής εκπαίδευση στα σχολεία ούτε ενημέρωση μέσω ΜΜΕ ή κρατικών καμπανιών. Αυτή η έλλειψη ενημέρωσης οδηγεί στην παγίωση μιας νοοτροπίας αδιαφορίας ή ακόμη και βίας προς τα ζώα, κάτι που καθιστά κάθε προσπάθεια επίλυσης πιο δύσκολη.
🔹 Συνέπειες
1. Κίνδυνοι για τη δημόσια υγεία και ασφάλεια
Η ανεξέλεγκτη παρουσία αδέσποτων ζώων στους δρόμους εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους για τη δημόσια ασφάλεια και υγεία. Σκύλοι που κυκλοφορούν σε αγέλες μπορεί να γίνουν επιθετικοί, ειδικά αν αισθανθούν απειλή, με αποτέλεσμα να υπάρχουν περιστατικά επιθέσεων σε πεζούς ή παιδιά. Επιπλέον, ζώα που κινούνται ελεύθερα σε δρόμους ταχείας κυκλοφορίας συχνά προκαλούν τροχαία ατυχήματα, θέτοντας σε κίνδυνο ανθρώπινες ζωές. Από υγειονομικής πλευράς, η έλλειψη εμβολιασμού στα αδέσποτα μπορεί να οδηγήσει στη μετάδοση ασθενειών, όπως λύσσα, ψώρα ή παράσιτα, τα οποία ενδέχεται να επηρεάσουν και τα κατοικίδια ή τους ανθρώπους. Επομένως, η ύπαρξη αδέσποτων δεν αφορά μόνο την ηθική διάσταση της προστασίας των ζώων, αλλά και τη σωματική ακεραιότητα και υγεία των πολιτών.
2. Κακοποίηση και θανάτωση ζώων
Τα αδέσποτα ζώα ζουν υπό άθλιες συνθήκες, χωρίς τροφή, καθαρό νερό ή ιατρική περίθαλψη. Πολλά από αυτά υποφέρουν καθημερινά από την πείνα, τις ασθένειες, τις καιρικές συνθήκες ή τραυματισμούς από τροχαία. Δυστυχώς, αρκετά πέφτουν θύματα κακοποίησης, δηλητηρίασης ή ακόμη και εν ψυχρώ θανάτωσης από άτομα που δεν σέβονται την αξία της ζωής τους. Αυτές οι πράξεις αντανακλούν μια κοινωνία που ακόμα δεν έχει υιοθετήσει τον σεβασμό απέναντι στα ζώα ως βασική ηθική αρχή. Παρά τις προσπάθειες φιλοζωικών οργανώσεων να προσφέρουν φροντίδα, τα περιστατικά κακοποίησης παραμένουν αυξημένα και συχνά ατιμώρητα. Η ύπαρξη τόσων βασανισμένων και εγκαταλελειμμένων ζώων φανερώνει μια κοινωνική αποτυχία που απαιτεί άμεση αντιμετώπιση.
3. Αρνητική εικόνα για τον τουρισμό
Το φαινόμενο των αδέσποτων ζώων στους δρόμους, σε άσχημη φυσική κατάσταση και χωρίς καμία φροντίδα, είναι κάτι που οι τουρίστες συνηθίζουν να βλέπουν σε χώρες του τρίτου κόσμου ή σε φτωχότερες περιοχές της Ασίας — σίγουρα όχι σε ευρωπαϊκές χώρες που διεκδικούν τον τίτλο του πολιτισμένου κράτους. Δυστυχώς, στην Ελλάδα, η εικόνα των αδέσποτων προκαλεί έντονο προβληματισμό και απογοήτευση στους ξένους επισκέπτες. Πολλοί από αυτούς προέρχονται από χώρες όπου η ευζωία των ζώων είναι αυτονόητη και διασφαλίζεται από τους νόμους και τις τοπικές αρχές. Όταν αντικρίζουν εγκαταλειμμένα ζώα να περιφέρονται απελπισμένα, σχηματίζουν αρνητική εντύπωση για τη χώρα και συχνά το μοιράζονται δημόσια μέσω διαδικτύου, επηρεάζοντας τη φήμη του τουριστικού μας προϊόντος. Είναι λυπηρό να παρατηρείται τέτοια εικόνα σε μια χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, γεγονός που μας κατατάσσει, στα μάτια πολλών, σε επίπεδα χωρών με πολύ χαμηλότερα πρότυπα προστασίας ζώων.
🔹 Πιθανές λύσεις
1. Μαζικές στειρώσεις και εμβολιασμοί
Η στείρωση είναι το πιο αποτελεσματικό μέσο για τη μείωση του πληθυσμού των αδέσποτων, καθώς αποτρέπει την ανεξέλεγκτη αναπαραγωγή. Παράλληλα, οι εμβολιασμοί προστατεύουν όχι μόνο τα ίδια τα αδέσποτα ζώα από ασθένειες, αλλά και τη δημόσια υγεία. Η Πολιτεία οφείλει να οργανώσει μαζικές, δωρεάν στειρώσεις και εμβολιασμούς, σε συνεργασία με δήμους και κτηνιατρικούς συλλόγους. Μέσα από συστηματικές και συντονισμένες δράσεις, είναι εφικτό να περιοριστεί ο αριθμός των ζώων στους δρόμους, χωρίς βία ή εγκατάλειψη. Αν δεν υπάρξει κεντρικός σχεδιασμός, το πρόβλημα θα συνεχίσει να διαιωνίζεται.
2. Εκστρατείες ευαισθητοποίησης και εκπαιδευτικά προγράμματα
Η αλλαγή νοοτροπίας αποτελεί βασικό παράγοντα για τη λύση του προβλήματος. Είναι απαραίτητο να πραγματοποιούνται εκστρατείες ενημέρωσης στα ΜΜΕ, στα σχολεία και στην κοινότητα, ώστε οι πολίτες —και ιδιαίτερα τα παιδιά— να μάθουν να σέβονται και να φροντίζουν τα αδέσποτα αλλά και κατοικίδια ζώα. Η εισαγωγή φιλοζωικής παιδείας στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση μπορεί να συμβάλει στην καλλιέργεια ενσυναίσθησης και υπευθυνότητας. Παράλληλα, ενημερωτικά προγράμματα για ενήλικες, σε συνδυασμό με επιμορφωτικές δράσεις για την υιοθεσία και τη στείρωση, είναι απαραίτητα για να υπάρξει μια πραγματική πολιτισμική αλλαγή. Μόνο μέσω της παιδείας μπορούμε να εξαλείψουμε τη ρίζα του προβλήματος.
3. Αυστηρότερη εφαρμογή της νομοθεσίας
Η Ελλάδα διαθέτει νομοθεσία για την προστασία των ζώων, όμως χωρίς την εφαρμογή της παραμένει ένα άδειο γράμμα. Είναι απαραίτητο να ενισχυθούν οι έλεγχοι, να ενεργοποιηθούν οι δημοτικές αρχές και να υπάρξουν ουσιαστικές ποινές σε περιπτώσεις εγκατάλειψης ή κακοποίησης. Οι πολίτες πρέπει να γνωρίζουν πως η παραβίαση των δικαιωμάτων των ζώων έχει συνέπειες. Παράλληλα, πρέπει να ενισχυθεί η εκπαίδευση των αστυνομικών και των δημοτικών υπαλλήλων, ώστε να αντιμετωπίζουν τα σχετικά περιστατικά με σοβαρότητα. Όταν ο νόμος τηρείται, δημιουργείται ένα κλίμα σεβασμού και αποτροπής, που σταδιακά μειώνει την ανευθυνότητα.
4. Ενίσχυση φιλοζωικών οργανώσεων και εθελοντικών δράσεων
Οι φιλοζωικές οργανώσεις αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της φροντίδας των αδέσποτων στη χώρα μας. Χιλιάδες εθελοντές προσφέρουν καθημερινά τροφή, περίθαλψη και φροντίδα, συχνά χωρίς καμία κρατική βοήθεια. Η Πολιτεία οφείλει να στηρίξει έμπρακτα το έργο τους με χρηματοδότηση, παροχή υποδομών και νομική κάλυψη. Παράλληλα, πρέπει να ενθαρρυνθεί η ενεργός συμμετοχή των πολιτών σε εθελοντικές δράσεις, ώστε να υπάρξει ουσιαστική κοινότητα στήριξης για τα ζώα. Η συνεργασία μεταξύ Δήμων, ΜΚΟ και πολιτών είναι κλειδί για τη δημιουργία ενός αποτελεσματικού δικτύου προστασίας.
5. Δημιουργία δημοτικών καταφυγίων με υπεύθυνη διαχείριση
Η ύπαρξη δημοτικών καταφυγίων αποτελεί βασικό βήμα για την προσωρινή φιλοξενία και φροντίδα των αδέσποτων μέχρι να βρεθεί υιοθεσία. Όμως τα καταφύγια αυτά πρέπει να λειτουργούν με επάρκεια, ανθρώπινο προσωπικό, επαγγελματίες κτηνιάτρους και ηθικούς κανόνες — και όχι ως “αποθήκες ψυχών”. Η δημιουργία ενός τουλάχιστον καταφυγίου ανά Δήμο, σε συνδυασμό με ψηφιακές πλατφόρμες υιοθεσιών και διαφάνειας, θα μπορούσε να συμβάλει στην αποτελεσματική και δίκαιη διαχείριση του ζητήματος. Οι τοπικές αρχές οφείλουν να δείξουν υπευθυνότητα και να σταθούν δίπλα στα ζώα με πράξεις, όχι μόνο λόγια.
📌 Πώς αντιδρούμε όταν συναντάμε αδέσποτα ζώα
📌 Το νομοθετικό πλαίσιο για τα αδέσποτα ζώα στην Ελλάδα
Στην Ελλάδα, η προστασία των ζώων συντροφιάς – ιδίως των αδέσποτων – καθορίζεται από τον Νόμο 4830/2021, ο οποίος έχει αντικαταστήσει και εκσυγχρονίσει το προηγούμενο νομικό πλαίσιο. Σύμφωνα με τη νομοθεσία, τα ζώα συντροφιάς αναγνωρίζονται ως έμβια όντα με συναισθήματα και δικαιώματα, και επομένως προστατεύονται νομικά από την κακοποίηση, την εγκατάλειψη, την παραμέληση και κάθε άλλη μορφή βίας. Τα αδέσποτα ζώα αποτελούν ρητά ευθύνη των Δήμων, οι οποίοι υποχρεούνται να εφαρμόζουν προγράμματα φροντίδας που περιλαμβάνουν περισυλλογή, στείρωση, εμβολιασμό, καταγραφή (μέσω μικροτσίπ) και, όπου αυτό είναι εφικτό, την προώθηση για υιοθεσία. Αν το ζώο δεν υιοθετηθεί, πρέπει να επιστρέφεται στο φυσικό του περιβάλλον, εφόσον δεν είναι επιθετικό ή επικίνδυνο. Η εγκατάλειψη ζώου αποτελεί ποινικό αδίκημα και τιμωρείται αυστηρά με φυλάκιση έως 5 έτη και πρόστιμο έως 50.000 ευρώ.
💰 Κρατικά κονδύλια στους Δήμους και αξιοποίηση στην πράξη
Το κράτος, μέσω του Υπουργείου Εσωτερικών ή άλλων προγραμμάτων όπως το «Άργος», παρέχει οικονομική ενίσχυση στους Δήμους για τη διαχείριση των αδέσποτων ζώων. Τα κονδύλια αυτά προορίζονται για τη δημιουργία ή αναβάθμιση δημοτικών καταφυγίων, την κάλυψη εξόδων για στειρώσεις, θεραπείες, τροφή, εμβολιασμούς και γενικά για την προστασία των αδέσποτων. Παρόλα αυτά, στην πράξη υπάρχουν σοβαρές αδυναμίες: πολλοί Δήμοι είτε δεν αξιοποιούν τα χρήματα όπως πρέπει, είτε δεν τα χρησιμοποιούν καθόλου. Συχνά λείπει ο έλεγχος, η διαφάνεια και η οργανωμένη συνεργασία με φιλοζωικά σωματεία. Σε αρκετές περιπτώσεις, εθελοντές ή ΜΚΟ αναλαμβάνουν εξ ολοκλήρου τη φροντίδα για τα αδέσποτα ζώα, εκεί που η τοπική αυτοδιοίκηση απουσιάζει.
📞 Τι πρέπει να κάνεις αν εντοπίσεις αδέσποτο ή εγκαταλελειμμένο ζώο
Αν ένας πολίτης εντοπίσει αδέσποτο ζώο, το πρώτο βήμα είναι να επικοινωνήσει με τον Δήμο, συγκεκριμένα με το Τμήμα Διαχείρισης Αδέσποτων Ζώων ή την Κτηνιατρική Υπηρεσία. Οι Δήμοι είναι υποχρεωμένοι να διαθέτουν συνεργεία περισυλλογής, συμβεβλημένο κτηνίατρο και υποδομές φιλοξενίας. Αν δεν υπάρξει ανταπόκριση, μπορεί να ειδοποιηθεί η Ελληνική Αστυνομία μέσω του αριθμού 100. Η ΕΛ.ΑΣ. οφείλει να καταγράψει την καταγγελία και να αναλάβει δράση, ειδικά αν το ζώο είναι τραυματισμένο, παραμελημένο ή κινδυνεύει. Παράλληλα, είναι χρήσιμη η επικοινωνία με φιλοζωικές οργανώσεις ή εθελοντές της περιοχής, οι οποίοι διαθέτουν εμπειρία και πολλές φορές καταφέρνουν να κινητοποιήσουν τις αρχές πιο άμεσα.
🐾 Αν εντοπίσεις παρατημένο ζώο με τσιπάκι – τα νόμιμα δικαιώματά σου
Σε περίπτωση που το ζώο φαίνεται να προέρχεται από σπίτι (π.χ. φοράει λουρί, είναι ιδιαίτερα φιλικό ή καθαρό) και βρίσκεται εγκαταλελειμμένο ή σε κακή κατάσταση, μπορείς να καλέσεις έναν κτηνίατρο για σάρωση μικροτσίπ. Η διαδικασία σκαναρίσματος είναι υποχρεωτικά δωρεάν και όλοι οι κτηνίατροι υποχρεούνται να την προσφέρουν. Αν βρεθεί τσιπάκι, ανακτώνται τα στοιχεία του ιδιοκτήτη. Σε αυτή την περίπτωση, μπορείς να καλέσεις την αστυνομία και να κάνεις έγγραφη καταγγελία για εγκατάλειψη ή κακοποίηση ζώου. Αυτό αποτελεί ποινικό αδίκημα. Η υπόθεση μπορεί να φτάσει στον εισαγγελέα και να επιβληθούν αυστηρές ποινές, ενώ το ζώο μπορεί να αφαιρεθεί από τον ιδιοκτήτη με απόφαση της δικαιοσύνης. Εναλλακτικά, μπορείς να μεταφέρεις το ζώο εσύ σε κτηνίατρο — με ασφάλεια και προσοχή — και να ξεκινήσεις τη διαδικασία από εκεί.
🙋♀️ Μπορείς να κάνεις καταγγελία ανώνυμα;
Η ανωνυμία είναι δυνατή μόνο υπό ορισμένες συνθήκες. Μπορείς να καλέσεις ανώνυμα την αστυνομία ή να στείλεις μία ανώνυμη αναφορά στον Δήμο ή σε φιλοζωική οργάνωση, αναφέροντας τα βασικά στοιχεία του περιστατικού για τα αδέσποτα που εντόπισες. Ωστόσο, χωρίς επώνυμη καταγγελία, οι Αρχές δεν μπορούν να κινήσουν επίσημη ποινική δίωξη. Αν επιθυμείς να επιβληθούν κυρώσεις στον υπαίτιο (πρόστιμα ή ποινές), τότε θα πρέπει να κάνεις επώνυμη, έγγραφη καταγγελία στο Αστυνομικό Τμήμα ή στον Εισαγγελέα Περιβάλλοντος. Παρόλα αυτά, μπορείς να ζητήσεις να διατηρηθεί η εμπιστευτικότητα των στοιχείων σου – και ο νόμος προβλέπει προστασία καταγγελλόντων όταν υπάρχει φόβος αντιποίνων ή παρεμπόδισης δικαιοσύνης. Αν συνεργαστείς με κάποια φιλοζωική, μπορεί να κάνουν την καταγγελία αυτοί επώνυμα, για λογαριασμό σου.
Επίλογος:
Ίσως τελικά τα ζώα είμαστε εμείς οι άνθρωποι. Όταν αφήνουμε ορφανά τα ζώα στους δρόμους, ανεύθυνα και αδιάφορα, δείχνουμε την εικόνα μιας κοινωνίας που δεν έχει μάθει να σέβεται τη ζωή και την ευθύνη. Η προστασία των αδέσποτων δεν είναι μόνο θέμα δικαιωμάτων των ζώων, αλλά καθρέφτης του δικού μας πολιτισμού και της ανθρωπιάς μας. Αν δεν αλλάξουμε εμείς, δεν θα αλλάξει τίποτα για εκείνα.
Πηγή – Κείμενα: NetGreeks
Γίνετε μέλος της κοινότητάς μας στο Facebook και στο Instagram και ενημερωθείτε πρώτοι για κάθε εξέλιξη!
